کلمه ژنراتور از کلمه generate به معناي توليدکردن مشتق شده. در کل به وسيله‎اي که انرژي مکانيکي (حرکتي) رو به برق تبديل کنه ژنراتور ميگن.

2. انواع ژنراتور

• ژنراتور بسته به وسعت و ميزان مصرف محل مورد نظر، انواع مختلفي داره: موتور برق براي مصارف کم (مثل خونه)، ژنراتور گازسوز و ديزل ژنراتور براي مصارف بيشتر (مجتمع‌هاي تجاري يا مسکوني بزرگ).
• بر اساس توان خروجي به دو دسته تک فاز و سه فاز تقسيم ميشن: خروجي تک فاز بيشتر در مناطق مسکوني و روستايي کاربرد داره و خروجي سه فاز براي تاسيسات برقي و استفاده‎هاي تجاريه.
• بر اساس نوع سوخت مصرفي هم تقسيم بندي ميشن: ديزلي، بنزيني، گازي، دوگانه سوز و... .
• همچنين مولد‎ها با توجه به مدت زمان استفاده به چهار دسته تقسيم ميشن:

1. مولد‎هاي اضطراري (Standby):

اين نوع مولد‎ها بيشتر براي تامين برق اضطراري بيمارستان‎‎ها، کارخانه‎‎ها، ادارات و ... استفاده ميشه. وقتي برق شهري قطع ميشه اين مولد شروع به تامين برق اون بخش ميکنه.

2. مولد‎هاي پايه (Prime):

اين ژنراتور‎ها براي استفاده‎‎هاي موقتي در مکان‎‎هايي مثل نمايشگاه، اردوگاه، کمپ، معادن و... مورد استفاده قرار مي‌گيره.

3. مولد‎هاي دائم(Continuous):

ژنراتور‎هاي دائم اين توانايي رو دارند که به صورت پيوسته روشن باشن و توليد برق کنن؛ بنابراين بيشتر درنيروگاه‎ها، براي تامين برق در وسعت منطقه‌اي و با زمان نامحدود استفاده ميشه.

4. مولد‎هاي چند منظوره: 

و در آخر هم ژنراتور‎هاي چند‎منظوره که ترکيبي از انواع بالاست و بسته به شرايط ميشه از اون‎ها استفاده کرد.

در اين مقاله قراره درباره ژنراتور ديزلي، که رايج ترين نوع ژنراتور هست صحبت کنيم.

3. ديزل ژنراتور چيست ؟

ديزل ژنراتور کاربردي‎ترين نوع ژنراتوره که با سوخت ديزل (گازوييل) کار مي‌کنه. ديزل ژنراتور ، انرژي شيميايي سوخت گازوييل رو به انرژي الکتريکي، يا همون برق، تبديل مي‌کنه.  دليل انتخاب سوخت ديزل هم اينه که حرارت کمتر توليد ميکنه (که باعث عمر بيشتر دستگاه ميشه)، قدرت بيشتري نسبت به سوخت‌هاي ديگه، مثل بنزين داره و قيمتش پايين‎تره. به دليل قدرت و دوام بالا و همچنين ارزانتر بودن ديزل ژنراتور ، از اون براي توليد برق در بلند مدت (ميتونه هفته ها به طور مداوم کارکنه) و به طور مداوم استفاده ميشه.

از ديزل ژنراتور ها در صنايع مختلفي از جمله حمل و نقل، ساختمان سازي، مخابرات، کشتي سازي، مدارس و بيمارستانها و... به عنوان منبع اصلي توليد برق يا به عنوان سيستم تامين برق اضطراري استفاده ميشه.

4. اجزاي ديزل ژنراتور :

ديزل ژنراتور به طور کلي از سه قسمت تشکيل شده: موتور ديزلي وآلترناتور (يا دينام) و قطعات فرعي مثل کانوپي، شاسي و... . اما اين قطعات چي هستن و چيکار ميکنن؟

1. موتور: 

موتور ديزل ژنراتور قلب اولش محسوب ميشه؛ وظيفه داره انرژي شيميايي سوخت رو به انرژي مکانيکي تبديل و وارد آلترناتور کنه و آلترناتور رو به حرکت دربياره تا فرآيند توليد برق آغاز بشه. موتور براي آغاز کار نياز به جريان الکتريکي مستقيم (حدود 24-12 ولت) داره که معمولاً از طريق باطري تامين ميشه.

خريد موتور ديزل ژنراتور : 

در خريد موتور بايد به توان مکانيکي خروجي، حجم مخزن سوخت، قدرت آلترناتور و... توجه بشه.

2. ژنراتور (دينام يا آلترناتور) : 

دينام، قلب دوم ديزل ژنراتور شماست! اينجا دقيقاً همون اتفاقي ميوفته که دنبالشيم، توليد برق! موتور، انرژي حرکتي رو وارد دينام ميکنه و دينام هم طي انرژي مکانيکي رو از طريق ميدان‎هاي مغناطيسي به انرژي الکتريکي تبديل ميکنه (حالا که از ميدان مغناطيسي و توليد الکتريسيته حرف زديم، يه فاتحه‎اي هم بخونيم برسه به روح مرحوم فارادي که مبدع اين روش‌ها بوده!).

خريد دينام: 

دينام‎ها انواع مختلفي دارند که بسته به ميزان استفاده شما و متناسب با توان خروجي دستگاه بايد انتخاب بشن.

3. سيستم سوخت: 

سيستم سوخت ديزل ژنراتور شامل: تانک يا مخزن، لوله از مخزن به سوخت(وارد کردن سوخت به موتور)، لوله سرريز سوخت(مانع نشت سوخت روي ژنراتور)، پمپ (در ژنراتورهاي بزرگ سوخت رو از مخزن اصلي به مخزن مصرف روزانه منتقل ميکنه)، جداکننده آب و سوخت (آب و مواد ديگه رو از سوخت جدا ميکنه تا به سيستم آسيب نرسه و تميز بمونه)، انژکتور (سوخت رو کاملاً تميز و داخل محفظه احتراق پمپاژ ميکنه) ميشه.

4. تنظيم کننده يا رگولاتور ولتاژ: 

اين سيستم وظيفه داره ولتاژ خروجي از سيستم رو کنترل و جريان رو به جريان مستقيم يا متناوب تبديل کنه. به اين سيستم AVR که مخفف Automatic Voltage Regulation (تنظيم‌کننده خودکار ولتاژ) است، هم ميگن.

5. سيستم خنک‎‌کننده و اگزوز:

سيستم خنک‎کننده، يکي از مهم‎ترين سيستم‎ها در ديزل ژنراتور ه که با خنک نگه‎داشتن مجموعه، از آسيب به قطعات جلوگيري ميکنه. براي اين‎کار يا از مايع‎هاي خنک‎کننده يا از گاز هيدروژن استفاده ميشه. در مقياس معمول از رادياتورهاي استاندارد براي اين‎کار استفاده ميشه.

سيستم اگزوز يا دود خروجي، سيستميه که براي کنترل و خارج‎کردن دودهاي سمي، حاصل از فرآيندها طراحي شده. جنس اين لوله‎ها معمولاً از فولاد، چدن يا آهن نرمه که به موتور وصل ميشه و گازهاي سمي (خصوصاً قاتل زنجيرهاي، مونوکسيدکربن) رو از ژنراتور خارج و به بيرون منتقل ميکنه.

6. سيستم روغن: 

تمامي اجزاي متحرک در يک سيستم مکانيکي، نياز به روغن‌کاري دارن تا بتونن خوب و روون کارکنن. بنابراين ژنراتور ها هم سيستم روغن‌کاري مخصوصي دارن که اين کار رو برعهده داره.

7. شارژر باطري و باطري: 

براي استارت اوليه موتور نياز به برق مستقيم هست که توسط باطري تامين ميشه. شارژر باطري هم باطري ژنراتور رو شارژ ميکنه و ميزان شارژ باطري رو هم نشون ميده.

موقع خريد باطري بايد حواسمون باشه که توان شارژر با توان خروجي مولد متناسب باشه.

8. سيستم کنترل:

سيستم کنترل ديزل ژنراتور ، بر عملکرد اجزاي الکتريکي نظارت و سعي در حذف دخالت نيروي انساني در سيستم داره. سيستم کنترل ديزل ژنراتور بر اين اجزا نظارت داره: 

ژنراتور: 

ولتاژ جريان و تمام متغييرهاي وابسته به ژنراتور رو چک ميکنه.

موتور: 

سرعت، مدت زمان روشن بودن، درجه حرارت، درجه روغن و... رو بررسي ميکنه.

پنل خاموش روشن: 

سيستم اتوماتيک روشن‎ خاموش شدن، که اکثر ژنراتورهاي امروزي دارن.

9. شاسي (سکوي اتصال يا چهارچوب اصلي) و کوپله کردن: 

شاسي که به وسيله اون موتور به آلترناتور وصل و تمام قطعات ديزل ژنراتور دست دوم در آخر روش سوار ميشه.

کوپله کردن ديزل ژنراتور ، به وصل کردن موتور و آلترناتور و يک تابلو کنترل وسوار کردنشون روي شاسي اصلي کوپله کردن (Coupling) ميگن. خيلي از شرکت ها وجود دارد که قطعات رو توليد نميکنن و فقط از شرکت هاي بزرگ ميخرن و کوپله ميکنن.

يه اصطلاحي هم وجود داره تو بازار به اسم ديزل ژنراتور کوپله فابريک؛ به ديزل ژنراتور هايي که کار کوپله کردنشون خارج از ايران انجام شده و خيلي با کيفيت هستن کوپله فابريک ميگن. پس اگر ژنراتور کوپله فابريک نباشه کار کوپله کردن توسط شرکتهاي داخلي انجام شده.

اندازه اين شاسي بايد متناسب با اندازه قطعات ديزل ژنراتور مون باشه به طوري که قطعات راحت روش سوار بشن. ضخامت ورق شاسي هم بايد تحمل وزن قطعات رو داشته باشه.

10. پنل کنترل: 

اين وسيله امکان نظارت کاربر بر سيستم ديزل ژنراتور رو فراهم ميکنه و شامل اين بخش‎هاي  اصليه:

• کليد روشن خاموش دستگاه(به طور دستي و غير اتوماتيک)
• موتورسنج (پارامترهايي مانند دما ماده خنک‌کننده، سرعت چرخش موتور ولتاژ باطري و... رو نشون ميده)
• ژنراتورسنج (پارامترهايي مثل ولتاژ و جريان خروجي ژنراتور رو نمايش ميده)
• و ساير کنترل‎کننده‎ها (که فاز سوييچ انتخابگر، سوييچ فرکانس و... رو مشخص ميکنه)